• توانایی‌های جسمی

• توانایی‌های ذهنی

• مهارت‌های اجتماعی

• عملکرد در کار یا تحصیل

احساس ناکافی بودن می‌تواند سلامت روان، رفتارها و روابط شما را تحت تأثیر قرار دهد.

برخی از علائم احتمالی عقده‌ی حقارت عبارتند از:

• عزت نفس پایین یا احساس بی‌ارزشی

• تمایل به انزوا و دوری از جمع

• عدم تمایل به مشارکت در موقعیت‌های اجتماعی

• خودانتقادگری و تردید مداوم نسبت به خود

• دشواری در تعیین و دستیابی به اهداف

• تجربه‌ی اضطراب و افسردگی

• مشکل در پذیرش انتقاد و تعریف

• عدم اطمینان به قضاوت‌های شخصی

نشانه‌های عقده‌ی برتری می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• تصور بسیار خوب و غیرواقعی از خود

• تصور خود به عنوان فردی قدرتمند یا دارای جایگاه ویژه نسبت به دیگران

• بی‌میلی نسبت به شنیدن نظرات دیگران

• تلاش برای جبران افراطی یا دستاوردهای بیش از حد در یک زمینه خاص برای پوشاندن ضعف‌های درک شده در زمینه‌های دیگر

• تغییرات ناگهانی خلق‌وخو، به ویژه هنگام مخالفت دیگران

• رقابت‌جویی افراطی

• رفتارهای پرخاشگرانه

دلایل شکل‌گیری عقده‌ی حقارت می‌توانند چندوجهی و دربرگیرنده‌ی جنبه‌های گوناگون زندگی فرد باشند.

در پژوهشی معتبر که در سال ۲۰۲۲ انجام شد، محققان با بررسی پست‌های ناشناس در شبکه‌های اجتماعی، احساسات ناکافی بودن و حقارت را بر اساس علل زمینه‌ای مرتبط، دسته‌بندی کردند.

یافته‌های این پژوهش نشان داد که عواملی نظیر موارد زیر در ایجاد این احساسات نقش دارند:

• تجربیات پیشین، به ویژه اگر منفی و آسیب‌زا بوده‌اند.

• زمینه‌های خانوادگی و الگوهای تعاملی در خانواده.

• سطح توانایی‌های فردی و تجربه‌ی شکست‌های گذشته.

• کیفیت روابط و تعاملات اجتماعی فرد با دیگران.

• ویژگی‌های شخصیتی و ساختار روانی فرد.

• مشکلات و چالش‌های مربوط به یادگیری در محیط مدرسه.

• نقص‌های جسمی، اعم از واقعی یا تصوری، از جمله مسائل مربوط به ظاهر.

• دوران کودکی و شیوه‌ی تربیت فرد توسط والدین یا سرپرستان

همچنین، تحقیقات انجام‌شده در سال ۲۰۱۹ حاکی از آن است که محیط خانوادگی در دوران کودکی می‌تواند نقش مهمی در شکل‌گیری عزت نفس پایین داشته باشد. در این پژوهش مشخص شد که پایین‌ترین سطح عزت نفس در میان فرزندان مادران مبتلا به افسردگی و کودکانی که در دوران کودکی با مشکلات مالی دست‌وپنجه نرم کرده‌اند، مشاهده شده است.

درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تمرین و تقویت مهارت‌های مقابله‌ای مؤثر در برابر چالش‌ها.

• شناخت نقاط قوت و همچنین عوامل برانگیزاننده‌ی احساسات منفی.

• ساختن و تقویت عزت نفس و اعتماد به نفس.

• کاهش و تغییر الگوهای فکری نادرست و آسیب‌زا.

رویکردهای مختلفی در روان‌درمانی وجود دارد و شما می‌توانید با مشورت یک درمانگر متخصص، روشی را که برایتان مناسب‌تر است، انتخاب کنید.

برخی از این رویکردها عبارتند از:

• درمان شناختی رفتاری (CBT): این رویکرد درمانی به شما کمک می‌کند الگوهای فکری و رفتاری منفی و غیرمفید را شناسایی کرده و آن‌ها را با الگوهای سازنده‌تر جایگزین کنید.

• درمان روان‌پویشی: این رویکرد بر بررسی افکار، احساسات و روابط شما تمرکز دارد و می‌تواند برای درمان بسیاری از مشکلات سلامت روان، از جمله افسردگی، مفید باشد.

• رفتاردرمانی: این نوع درمان به شما کمک می‌کند رفتارهای ناسالم گذشته را با رفتارهای سازنده‌تر در مواجهه با احساساتی مانند ترس و اضطراب جایگزین کنید.